Tuesday, November 3, 2009

WAA GABAY QIIRO LEH OO MAQAAL IYO AKHRISBA AH ( DHAMAC).



Waxaan halkan idiin soo bandhigaynaa gabay cusub(DHAMAC) oo ay tirisay abwaanadda caanka ah ee ka tirsan halgamayaasha jabhadaha xordoonka ee ONLF,Gabaygaas oo ku saabsan rag la yiri waa la dhoofshay,laguna eedaynayo maamulka Cadde Muuse inuu gacanta u gashay Sirdoonka Ciidamada Itoobiya.Abwaanaddan oo magaceeda la yiraahdo Rooda Ibraahin Abdi Gurey(Afjano) . horeyna u tirisay gabayo aad u fara badan oo qiira leh ayaa dhawaan maray la soo xiriirtay shardiid waxay noo sheegtay in dhawr dagaaloo ay la gashay dawladda wayeenka ku soo gaadheen dhaawacyo halisa,waxay kaloo Rooda noo sheegtay in ay xasuuqeen xidhxidheena Ciidamada itoobiyaanku dad fara badan oo qooyskeeda ah.Roodo waxay intaa sii raacisay inaysan waxyaabahaasoo dhan la yaabanayn waayo bay tiri ,mar walba waxaannu u aragna inaanu gumaysi ku hoos jirro,gumaysana caruur iyo cirroole midna ma xaq dhawro,waxyaabaha ay samaynayaan wayeenku waa wax cadawgayaga waa cadaw somaliye samaynayo ,laakiin waxaa ayaan darro ah in dad islaama oo waliba wada dhalasho naga dhaxayso ay gacanta u galiyaan taliska Sanaawi oo waliba ku caan baxay meel kaga dhicidda qawaaniinta xuquuqal insaanka dad Shacaba.
Gabay Cusub ee Dhamac & Rooda Ibrahim Halkan Guji> Dhegayso
Intaa aad dhex joogteen aduun malaggu kaa dheelmin.

Rooda Ibraahim Afjanno oo arrintaa ka gabayday waxay tiri:
Intaa aad dhex joogteen aduun malaggu kaa dheelmin.
Qoraxdii dhacaysaba waxbay kuula soo dhalane.
Dhaka faar wax keeniyo farxadi waysu dhawdahaye.
Dhawaaqii Garoowiyo kayimid dhinaca Boosaaso.
Dhimbiil aad u kululbuu ahaa dhibic rasaaseede.
Dhagahaygu goortay maqleen dhirif i saameeye.
Dhamaan reer Ogaadeenya way wada dhalaaleene.
Dhuuxiyo quluubtaa na huri dhamal sidiisiiye.
Dhuug iyo intay baal cadani dhawda nagu hayso.
Dhanqaryadu nadayn mayso oo waan dhutinaynaaye.
Dhagax turun turiyo qoofalbaa dhadka noo galiye
Boogta dhaymo waydiyo nabraha aan u dhaadhaco’e.
Illahay ha dhawree raggii cadawga loo dhoofshay.
Hooyooyinkii dhaawacmee dhaayaq lagu toogtay.
Iyo kii xabsiga lagu dhex dilay ma aha dheeldheele.
Nimankii ku dhiiraday hadana dherebta saaraaya.
Dhiiggii wadanigay tigree ugu dhawaadeene.
Dhabihii Hargaysay mareen barana sii dheere.
Dhooroof la’aanbay tubtii ugu dhaqaaqeene.
Dhudhubtaa qodxaha badan horaa loogu dhiidhyadaye.
Haday dhayal sadaan reer Puntland taladan dhooboowday.
Waxa ay dhashiyo waa mid ay yeelan dhaxalkeede
Hadii maamulkaa dhagarta galay aan la dhagax tuurin.
Oon dawga ay dhinac mareen lagu dhaleecaynin.
Oo aan dhismaa dumahayee dhiidhi laga muujin.
Xumaatada in loo wada dhanyahay baa dharaar noqone.
Waxa ay dhashiyo waa mid ay yeelan dhaxal keede.
Culmida sharciga dheehatiyo dhigaha diinteena.
Odayada dhasiig lagu hirtiyo samaha dhawraaya.
Abwaanada dhambala ee murtida loogu shubay dhiilka.
Dhalintiyo aqoonyahanka aan dhiman damiirkoodu.
Dhumucdii haweenkiyo bulshada udub dhaxaadkeeda.
Dhacdadaa xanuunka leh haday dhiilo galin waydo.
Dhabna aan shacbigu uga gilgilan dhaqanku iimawye.
Aheey nimanka uu cunay dhurwaa loona dhigay gawska.
Dhimashadiyo way suga hayeen dhacan lasaaraaye.
Dhiig duudsiga ani ii gubi dhamac sideediiye.
Wuxuu dhimay nin diidoo indhaha dhoobo kuumariyay .
Waa ruux dhashiisii dafiray oo ka maray dhaare.
Ma wax dhuuman karayey noqdeen nimanka dhaadheeri
Duulkaa martidaa dhaylyadee dhoosha ka halgaaday.
Dhag xumada ayaa lala damcoo fure dharkoodiiye,
Hays dhariijiyeen xishood waa horuu dhumaye.
Dhalaan raadad waawayn hadday dhaygag curiyeene.
Dhoodhoo miyaa lagaga hadhi wayska dhalanteede.
Dhamaantiinba Soomaaliyeey waad na dhababteene.
Intii aan dhufays ugu jireen nacabka dheel maayay
Dhibka aydun noo gaysateen xadadka soo dhaafye.
Dhasalaalaq iyo talo xumaa saa idiin dhigaye.
Waxba dheelalaw socodku yuu idinla dheeraane.
Dhaayaha bal fura meel sokaad dhawarysaan wali’e.
Gumaysiga na dhalan dooriyee dhaaxa nagu raagay.
Hadii uu na dhabanaanin jiray idinka oo dhaaddan.
Dhankiiniina waakaa tagee idinku dhaantayne.
Dhuubkaynu ugu wada jiraa namana dhaantaane.
Abeesadii na dhaadhyaysaybaad raarta dhigateene.
Dhunkaal iyo waxaad beerateen geed dhagmaanyo ehe.
Dhidibkiyo walaalnimadu waa labada dhoomoode.
Mid haduu dhan taalana kan kale way ladheeliyiye.
Dhinacaad jirteenbaa xumuhu nooga soo dhiciye.
Isticmaarka dhalan dhoolayaad dhabanka saarteene.
Anaguna waramha dhiiran ee dhabar jab gaadhsiiyay.
Iyo dhoonbir halisaan wadnaha kala dhacaynaaye.
Maxaynaga dhaxaynkara Tigree baad u dhurateene
Nin waliba dhul waa leeyihiyo kobu ku dhaataaye.
Hadii lays dhex mari waayo oo dhoorka la is gooyo.
Dhito subag ah lama hela hayiyo dhayda caanaha’e.
Dhir magooshay iyo nabadu waa dheeha aadmiga e.
Da ku dhimata mooyee colaad wiil ku dhalan waaye.
Dhaayaha bal fura meel sokaad dhawraysaan waliye.
Dhuuryada Itoobiyo ninkii dharaq ka doonaaya .
Ama dhuuni nagu raadsanoow dhoohanaad tahaye.
Waligeedba dheef maysan helin ay ku dharagtaaye.
Dhafoor xumada kama guurto iyo dhuubni tag darane.
Dhiishii fakhriga loogu shubay dhalada loo saarye.
Dhandhamana ka heli maysid iyo dharab qoyaankiiye.
Dharigeeda gaajada aday kugu dhardhaarayne.
Dhar galkiyo wayaanaha xiligu wuu kadhacayaye.
Dhulkanagana waa laga xoreyn dhuudhigaayimide.
Dhaaraan ninkii noqonhayo kuu dhamays tiraye.
Madhex maro wayaanuhu habeen suuqa Dhagaxbuure.
Way soo dhawdahay guusha aan dherersanaayaaye.
Dhirbaaxiyo ushaba waan karraa dhubuqle waashoowe.
Dhawrsanaada Soomaaliyey wax idin dhaadhaanye.

Thursday, September 10, 2009

Dhulkaygoow maanso cusub waxaa curiyay: Abwaan Maxamed Cabdiqaadi


Waxaan dhaanta iyo saar
Dhab u tumi ciyaaraha
Marka aan dharaar wacan
Adoo ladan dhulkeygoow
Wadar geelu dhalayoo
Lo'du dharab janjanatoo

Dhudihii ku deyshoo
Banku dhabarka simanyahay
Bilic laguma dhaafee
Dhallin igu kalsoon iyo
Is-dhaxtaaga beeshii.

Waxaan dhaanta iyo saar
Dhab u tumi ciyaaraha
Marka aan dhulkeygoow
Dhagixiyo dixdaadiyo
Macdan dheeman iyo luul
Dhanaggaaga baadheen
Dhanahaaga fuudeen
Malabkaaga dhuuqeen
Heybaddaada dheegeen
Kugu aasta dhidibkeen
Bilic laguma dheefee
Dhallin igu kalsoon iyo
Is-dhaxtaaga beeshii.

Waxaan dhaanta iyo saar
Dhab u tumi ciyaaraha
Marka aan dhulkeygoow
Madheedhkoo shindhalayoo
Dhicir wada casaanoo
Hoobaantii dhadeysoo
Dhuluulubo la moodoo
Isu soo dhawaadoo
Dhinaca isa saaroo
Isu dheellitiranoo
Bilic laguma dhaafee
Dhallin igu kalsoon iyo
Is-dhaxtaaga beeshii.

Waxaan dhaanta iyo saar
Dhab u tumi ciyaaraha
Marka aan dhulkeygoow
Dhulsankii Dhadhaaboo
Dhibicdii salaaxdoo
Karartii dharbaaxdoo
Dhulku faaqi buuxshoo
Dhaaxa Dirir karbaashoo
Ubax lagu dhardhaaroo
Dhudhun iyo shan baacoo
Bilic laguma dhaafee
Dhallin igu kalsoon iyo
Is-dhaxtaaga beeshii.

Waxaan dhaanta iyo saar
Dhab u tumi ciyaaraha
Marka aan dhulkeygoow
Dhirqo iyo dhir kala mudan
Dheydhuub carfoon iyo
Gawlalaha dhiteystiyo
Dhaydhay midab qurxoon iyo
Dhiraandhira qodxeystiyo
Qurac lama dhaqaajiyo
Labi dhidibka ciiddiyo
Dhillawyahan dulfuuliyo
Caanaha Dharkeynkiyo
Dufankii Dhammaajada
Ku subkada dhammaantood
Bilic laguma dhaafee
Dhallin igu kalsoon iyo
Is-dhaxtaaga beeshii.

Waxaan dhaanta iyo saar
Dhab u tumi ciyaaraha
Markaan dhogor-Carbeedleey
Geenyada la dhawree
Qurux lagu dhambalayee
Tintu dhabarka jiiftee
Dhaxdu miiqa tahayee
Cirid dhuxul maduulkee
Xiinfiniin dhiggiisee
Dhooddimeer la moodee
Aan kala dhinneenee
Dharab lagu aflixiyee
Dhaqan-wacan xambaartee
Adi kugu dhax-nool iyo
Dhabiil kugu aroosaa
Bilic laguma dhaafee
Dhallin igu kalsoon iyo
Is-dhaxtaaga beeshii.

Dhallintii dalkeygeen
Soo kala dhaqaaqniyo
Dhallaankii magaaliyo
Kuwa Dheeha raacoow
Siduu yahay dhulkeennii?
Ma dhograday gammaankii?
Ma bislaaday Dhuyicii?
Ma bilcammay Dharkeynkii?
Ma gardaadshay Dhiinkii?
Ma magoolay Dhabigii?

Biciidkii dhalmada gabay
Hadda dheys mannoo yahay?
Rahu dhaa ma leeyahay?
Adhigii ma dhaaddimay?
Badhaadhkii ma dhagacsaday?
Geelii mannoo dhalay?
Lo'du dharaq ma leedahay?
Weyshii ma dhucan tahay?
Dhiciskii ma gaamuray?
Dhulku roob miyuu helay?
Dhiddinkii ma dihinyahay?
Ubixii miyuu dharay?
Mise wuu dhacaranyahay?
Dhiilku xoor ma leeyahay?

Caweyskii ma dheeshaan?
Dhuumashow ma looshaan?
Arooskii ma dhacayaa?
Dheellidu ma daran baa?
Dhiladkii ma baxayaa?
Dhurbadii ma higil baa?
Dhoolkii ma muuqdaa?
Sagalkii ma dhalac baa?
Wakaabuhu ma dhey baa?
Dhigaalkii ma muush baa?
Dhasheeggii ma walac baa?
Dhalashadu ma sidi baa?
Colaaddii ma dhimid baa?
Dhaawicii ma baanaa?
Booguhu ma dhayid baa?
Nabadduna ma dhuunkaa?
Ma isu soo dhawaan baa?

Alleylehe dhulkeygoow
Midaan dheefsadaa tahay
Dharaan xiranahaa tahay
Dhuraan quudan baa tahay
Oon ku dhaashadaa tahay
Hooyaan dhawrayaa tahay
Dhabaan seexan baa tahay
Dhallaan aan korshaa tahay
Oon ku dhaaran baa tahay
Dhaaya-nuuriyaa tahay
Nindoor iga dhigaa tahay
Dhididkeygi baa tahay
Dhaxroor aan sitaa tahay.

Allow aan dhulkeygoow
Nabad kugu dhaxjoogaa
Rabbow cadow ku dhuudiyo
Kaa kori dhibaatada
Dadku Dhugataa wiiqdee
Isku soo dhawaadaa
Dhukaankii haleeliyo
Ka dhugbaxa xummaadkii
Anna aan dharaar wacan
Dhuljacayl daraaddii
Ciiddaada dhiinka'a
Intaan labada dhuub dara
Dhuunkadaa sagaal goor
Ilmo dhagac ka siiyaa
Dhabanada ku hoortaa
Anoo hugan dharkaadoo
Calankaaga dhuuqsaday
Dhaantiyo caweys iyo
Hiddaheenna dhaxalka'a
Dhallin igu salaantiyo
Hablo ii dhawaaqaan
Dhabna ii mashxaraadaan
Dharaar kheyr leh weeyee
Laygu soo dhaweeyaa.

Tuesday, July 14, 2009

Jeceliyayey Jamaad Dhulka hooyo


jecliyaaye jamaad dhulka hooyo
jecliyaaye xornimo aan ku joogo

jecliyaaye jigjiga dhagax buur
jecliyaaye hargeysoo la jaara

jecliyaaye awaaroo la jaara
jecliyaaye xornimo aan ku joogo

jecliyaayee janadii ceelasheena
jecliyaayee nabada aan ku joogo

jecliyaaye jamaad dhulka hooyo
jecliyaaye xornimo aan ku joogo

jecliyaaye jidkii muqdishaad
jecliyaaye hargeysa oo la jaara

jecliyaayee jidkii qoraxey
jecliyaayee jabuutoo la jaara

jecliyaaye wardheer oo la jaara
jecliyaaye hargeysa oon dhex tago
jecliyaaye xornimo aan ku joogo

jecliyaaye jamaad dhulka hooyo
jecliyaaye xornimo aan ku joogo

jecliyaaye jigjiga dhagax buur
jecliyaaye hargeysoo la jaara
jecliyaaye lascaanood dhex tago
jecliyaaya janadii ceelasheena

Heesata Hibo nuura ee "AFrika"


Afrika dhaxan iyo qaboow maleh
Afrika kul ku dhibaaya malaheyn
Dhirteeduna waa udgoon
Dhulkeeduna waa ugbaadoo
Inaan dhax tagaan rabaa

Meel madowga lagu dhubo kumaan dhalan
Meelaan diin la dhawreen kumaan dhalan
Meel dhalaanka lagu dhaco kumaan dhalan
Meel dhaqankeey lagu dilo kumaan dhalan

Afriki waa dhulkeeygii aan ku dhashay
Afriki waa dhulkeygii waan ku dhaqan
Afriki waa dhulkeygii waan ku dhiman
Afriki waaa dhulkeygi waan ku dhaadanayaa
Dhab baan u jecla oo dhaliil uma ogoli

Afrika dharag lagama waayinee
Afriki dhul barwaaqo weeyaan
Luul iyo dheman baa ka buuxo
Colaadu markeey dhamaatana
Dhulkeeygii waan ku noqon

Meelaan eedaan ka dhawaaqin kumaan dhalan
Meeleey xaas ku kala dhaqmaan kumaan dhalan
Meelaan waalid la dhageeysan kumaan dhalan
Meel barafku igu dhaco kumaan dhalan

Geeska afrika waa dhulkeygii dhaxal aboowyaal
Geeska afrika waa dhulkeygaan dhaxdii ku koray
Geeska afrika waa dhulkeygaan ku dheeli jiray
Geeska afrika waaa dhulkeygii waan ku dhaadanayaa
Dhab baan u jecla oo dhaliil uma ogoli

Thursday, June 11, 2009

Abwaan Maxamed Cabdiqaadir Daa'uud (Stanza) & Erayadiisii Jacaylka.


Waxaan halkan ku soo bandhigeya heeso jacayl ah oo uu tiriyaay abwaanka "Mohamed abdiqadirdaud"stanza"
(1) Heesta: Biimo

Aduunyada baal-ka-baal,Haweenkiyo dumarka badan,Mid qurux kuu babacdhigtaa
Asluub kula baratantaa,Dadnimo kugu beegsataa,Boqoro heesuhu ma qirin
Tashbiihuna muu birbirin,Sawaaxili biibbi iyo Boonjuu Faransiis ma oran
Waxaa tahay waa-baryiyo,Hablaha baarkooda sare.

Qalbiga boog-caashaq iyo Basbaas kulul baa ku shidan,Humriyo qaac baa ka baxa
Bog kuu diihaalay iyo Kalgacal beeruu dagiyo Naf kuu boholyowday baa
Deeqaay kuu baaqayoo,Adaa barafeyn karee Bab iyo aragside ku jecel
Barkaaga jalleecayee Bishaaree Deeqaluul.

Balbali beerkiyo wadnaha Afadi lagu beerayeey,Wakhtigaa ina baasayee
Qorshahaan baandheynay iyo Barkulankii yuu dibdhicin Haddaad iga baaqataa
Naftaan biimeynayaa Xabiibti baddaan dhaxmari
Badbaado Allaa hayee Tintaada inaan barkadaDeeqaay rubaddaan u bixin.

Bardoodami caashaqoo Bulliyo dhaantaan u tumi Babade calan baan u sudhi
Bookh iyo ubax baan u luli Bawlaha dhiiggaan ku habi,Bulshadaan goobjoog ka dhigi
Barbaartaa dheeliyoo,Boggiyo laabtaan ku galin Balqiis kaa dhigi maqsuudMarkaasaan kaala bogan Xubbii baashiyo kalgacal.

(2) Heesta: Beerqaad

Badda iyo cadceeddoo Is-bidhaansadeenoo Midba midi bishaariyo
Ku cabbiray bilkheyroo Baxarjoogayaashuna Midabbada bilcoon iyo
Ku barxeen hannaankii Ayey boqoro Deeqaay Bu'da dhaayaheygaay
Naftu kuugu bururtaa.

Dirirkiyo Bakaalkoo Cirifyada barkadayoo Beekhaanshay nuuroo
Dayaxuna bogaadshoo,Dhulka bookh ku yaallana,Leexada ku beegoo
Biyo-dahab la moodaa,Ayey boqoro Deeqaay
Bu'da dhaayaheygaay Naftu kuugu bururtaa.

Sida biyo-xireennada Buxeyraadka laagaha Togga bulunbulceeyiyo
Biyo qow galaaliyo Fardaamaha dulboodaan Marka dalaggu uu boxo
Ban-waraabay quruxdii Ayey boqoro Deeqaay Bu'da dhaayaheygaay
Naftu kuugu bururtaa.

Birmad Dheeha geeloo Banjoogowday waayoo Cosob iyo barwaaqoo
Bilo hawdka miratoo Intuu dheeggu buuxsamay Ilmo bawdka loo dhigay
Biladayo la moodaa Ayey boqoro Deeqaay Bu'da dhaayaheygaay
Naftu kuugu bururtaa.

Biyadhaca murtida iyo Birimooy ujeeddada Baaweeyey caashaqu
Aan kuu bayaanshee Beerqaadday rubaddoo Biyo iyo sidii baad
Ayaan kuugu baahnahay Marka aan bukoodana Lurka daawo bi'isoo
I baxnaanisaa tahay.

(3) Heesta: Birimo

Birimadii haweenkaay Bilic midaad wadaagtaan Ifka ooma soo bixin
Bogga hooyo kuma qaban Hal'abuur ismey baran Dumar uma buraanburin
Aroos laguma baasheyn.

Billad lama guddoonsiin Fanku bari ma faaqidin Ragna abid ma beegsanin
Ma calmanin barbaar nool Bari qura ma dhuunkanin Burhaantii kalgacalkiyo
Jaceyl laguma baananin.

Ku buunbuunin maayoo Been lama madiixoo Bilaash looma heesee
Inta gabadh bud jiiftiyo Inta baaqi nool iyo Inta aanan soo bixin
Ayaad baro wax dheertahay.

Ileys meel ka baxayoo Raggu wada bidhaanshoo Wada baadigooboo
Boholyoow ku waashoo Bilo lagu riyoodiyo Qurux lama bacleelaay
Beer-dillaaciyaa tahay.

Deeqaay kuu bukoodoo Bayaadeey daraaddaa Hurda kala baqoolnoo
Farxad kala basaasnoo Burkaanadi jaceylkiyo Boogihi cishqiga ba'an
Ma bogsoonin gacalooy.

Badweyntii hiloowgaan Deeqaay kuugu baaqaa Beeraha jaceylkaan
Bari-dhalad daraaddaa U bogaadiyaayoo Ballan aan carjabin iyo
Ubax kuugu beeraa.

Baacuggiyo halbowlaha Xididada butaacshee Beekhaansha dhiiguu
Rabbi kugu dhaxbeeroo Biyadhigay jaceylkuye Halka aan u baahniyo
Igu qaba boggaagoo Deeqaay ii bishaaree.

Waase bari xusuus mudan Mar haddaan is-barannoo Jaceylkii bislaadoo
Ballan ina dhaxtaalloo Calan noo babanayee Waa inoo bar-kulankii
Mirir hayga baaqanin Bookh iyo fiyooraan Barti kuula taagnahay.

Marka aan bureeqooy Barxad kula caweeyeen Barkadaa tintaadeen
Barbarkaaga seexdeen Barqo kaa ag-tooseen Badhaadh kugu cillaamaan
Kuu curin tix badanoo Dugsiyaasha lagu baran Bardhin aanan bi'in iyo
Astaan biid ahaad noqon.

Nasro baahidaadiyo buseyliddaadiyo U Bogaadintaadiyo
Boqran gocoshadaadiyo Baalbaallintaadiyo Balxashada kalgacalkiyo
Bayaad xulashadaadii Waa laygu baahshee Ballantii adkeeyoo
Ku rushee barwaaqoo Farxad ii bishaaree.

(4) Heesta: Dammaashaad

Waxaan Deeqaay ku geyn Darwiishlaanoo dugsoon Dalxiis-wacaneey Sanaag
Sooloo doog ubax xareed Daymada dhaayaha u roon.

Dalkaan laga maarmi karin Dagmada Laascaano iyo Sarmaanyiyo dagin-sankii
Naftaa dooneysa Dhahar Iney ku dabbaaldagtaa.

Daaliyo Ceerigaabo iyo Jidaaliyo darab qurxoon Danaag-badan Xingalool
Masagan gacalkaa dagee Dammaashaad iyo kifaax.

Fardaha iyo deeradiyo Darmaan joogliyo xariir Duunyada xoolaha u wacan
Geelaan doorsoomin iyo Duurjoog badanaa Sanaag.

Ayaa ku dalxiisa Sool Haadaaftimo yaa dagaa Daa'uus Buuhoodle iyo
Laasqoray yaa dawadaa Deeqaay guri kaaga dhiga.

Dadnimo lama baayacee Daruuryahay aan jeclahay Ku daabacan rubadda ee
Dunta uu calaf iigu xiray Anaa duub kugu shixnadi.

Awoowgaa waa darwiish Aabbahaa waa diin-yaqaan Walaalkaa waa nindoor
Hooyadaa dumar waa horseed Diir wacanaa reerka guud.

Dulqaad iyo gobannimiyo,Diyaafiyo soo-dhaweyn Damiir nool geesinnimo
Kalgacal iyo daris-tixgelin Salaan wada diirranaa.

(5) Heesta: Kalgacal

Kalgacal lama daadunshoo Abaal lama daadiyee Duuntii aan wada xidhniyo
Cishqigu wuu igu duxaa.

Deeqaay ubax dibir yaal Man ay xooluhu dardarin Barsiin Daarmaal Cadbaro
Daymada Canab iyo Sabiib.

Sidey dalag bilic-qurxoon Dhaayuhu ugu doogsadaan Ayaan Deeqa-afmadoow
Nasraay kuu daawadaa.

Shamsada deegaanta iyo Dayaxa nuurkiyo ileys Tufaax diirkiisa iyo
Dahaar dahabka iyo luul.

Dunida jaal baan ku nahay Aakhiro daris baan ku nahay Dammaca gacal laba is-jecel
Dareenkeennuna mid qura.

Jaceyl dagay oo xasilay Dubkiyo dhiiggana ku laran Sideenna la daadahshaa
Ma daxaleystee ogoow.

Middaan kali doortayeey Midduu dookhu cuskadaay Allow daar lagu nastaa
Deeqaay aan wada dagnaa.

Allow duunyiyo ciyaal Dadkooda dhamaan anfaca Wadkoon nagu soo dagdagin
Dammacu noo miradhalaa.

. (6) Heesta: Dhabad

Dhabadyahow lalaayee Dhulka iyo daruuraha Sii kala-dhaxqaadee
Orad loo dhammeeyee Ku-dhidbani xawaaraha.

Markaad dhoof u kicitimi Adaan dhaxanta hoortiyo Dhammacdiyo kuleylaha
Dhibsaneynin daalkoo Dhaxmushaaxa leydhee.

Iga qaad dhambaalkaan Dhiigga qalinka uga dhigay Dhaxyartaan jeclahay iyo
Deeqa-dhool u dhiiboo Haku dhaashatee sii.

Dhambaalside ma seexdee Dhalandhool rucliyo orad Hays dhigan socdaalkoo
Dhaxda leyl hasii galin,Dhaqsa soo rogaalceli.

Dhibkastoo ku gaariyo Waxaa dhayi jareexada Dhool aragtideedoo
Anna dheef ma cunayee,Waan kaa dhursugayaa.

Dhabiil weeya heestuye Marka aad dhansiisee Murtidana dhacsiisaa
Dhadhansii hubaashii Dhab inaan u jecelahay.

Dhool waxaad tidhaahdaa Ma dhanuunin caashaqi Gacalooy ku dhaartaa
Dhiiri iyo rug doog-lahaan Deeqaay uga dhaxheesaa.

Seyniskaba siduu dhigi Marbey buurta dheeriba Dhalandoorsantaayoo
Dhirtu dhagaxyo noqotaa Waxkastana dhammaadaa.

Dhimmir-qeybsigeenniyo Dhidban caashaqeennoo Mana ahan dhiggaasoo
Inaan dhimmanna mooyee Burbur iyo dhammaad male.

Ishu dhawriddaadii Dhagtu maqalladaadii Maanku dhugashadaadii
Dhararsaday sugaalkee Ha dib-dhicin xayaatii.



(7) Heesta: Hilow

Gacalo hoygeenna wacan Markaan hiirtii ka bixi Habbaan Deeqaay ku siin.
Hareeraha labada dhaban Haldhaa kaa marin gacmaha Kalgacal baan hoo ku oran.

Habeen wada seexadkuna Waxaan kugu habi jaceyl Oon kuu hugin hagarla'aan.

Hurdada soojeedka iyo Waxaan kula qeybsan howl Xayaatii hadal macaan.

Allaa guul noo hayee Halyeey baad xaas u noqon Taariikhda hor baad ka gali.

Hiloow jamashiyo tixgelin Jaceyl aan hoos u dhicin Deeqaay haasaawo wacan.

Waxaan heesaha u curin Hawraar gabay kuugu tirin Naftaa Hibo kugu kalsoon.

Halkaad joogtaa shishee Haddaan heli kara macaan Habeen maan kala dhaxneen.

Aroos lagu wada hirtiyo Ma hawlyara caashaqee Harraad iyo oon ka dhawr.

(8) Heesta: Qalbiga

Hablaha ciiddeenna guud Horseeddii aan xushaay Hannaan iyo qurux haween
Hubqaad iyo heybad sare Hibooy heyb iyo asluub Middaan lagu haysaneey
Adaa neerfaha haboo Qalbiga hoy baad u tahay.

Habboon hadal lama badshee Haddiyo hiir iyo habeen Adaan kuu heesayaa
Sidaan Hibo kaaga helay Hablaha hadal uma furoo
Hurdadu wey igu yartahay Adaa neerfaha haboo Qalbiga hoy baad u tahay.

Dareenka adaa hagoo Naftaa kuu heellanoo Habbooneey awadaa
Riyaan haasaawayaa Hawraar lagu laray kalgacal Deeqaay hoo iga guddoon
Adaa neerfaha haboo Qalbiga hoy baad u tahay.

Waxaan Hibo kuu hagreyn Jaceylkaan kuu hayiyo Huddoon dhalashada hilbaha
Hiddaha Soomaalinimo
Gacalo hood iyo nasiib Libtana Eebbaa hayaa Adaa neerfaha haboo
Qalbiga hoy baad u tahay.

Hoobaantii caashaqiyo Fiyoorahaad hoo I tiri Habeenkii barashadiyo
Habkaan kuu siiyey ubax Kalsoonidu waa halkii Jaceylkeennaa hirgalay
Adaa neerfaha haboo Qalbiga hoy baad u tahay.

(9) Heesta: Xaqdhawr.

Xaaskeyga gacalaay Xiddigtaan ku faanaay Dahab iyo xariireey

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Ximmaayadi kalgacalkaay Xilkastii haweenkaay,Marna xuuralceyneey

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Runta lama xaseeyee Kuu qiray xabiibtii Xayaat inaad I jeceshahay

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Anigiyo xaggeyguna Ku xardhanid qalbiga oo Xaqiiq weeya caashaqu

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Inaan xiiso kuu qaba Sow kaama aan xulan Xaawaleyda naagaha?

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Xarragada hannaankiyo Tinta dhabarka xaabtaan Xuddoon kugu jeclaadee

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Midabkaaga xamarkiyo Timir lagu xiddeeyaan Xaqsoor kugu jeclaadee

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Xeerin dhalashadeenniyo Hiddahood xambaartaan Xaqiiq kugu jeclaadee

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Waayahan xummaadka'a Is-xilqaamiddaadaan Xogsan kugu jeclaadee

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Xushmaddiyo asluubtiyo Xididkaaga wacan baan Xalaal kugu jeclaadee

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Xisaankii Taleexeey Xaashaalillaahiye Xabiibtii gob baa tahay

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Abaal lama xumeeyee Waxkastood u xiistaba Xaq baad iigu leedahay.

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Nafta waad xasilisee Gacal iyo xabiibeey Xumaan hayga naawilin

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Murtidoo xajiintiran Ifka iyo xabaashuba Wehel igu xaqlaa tahay

Xubbi Deeqaluulaay Sidaad ii xaqdhawrtaan Anna kuu xurmeeyaa.

Saturday, May 16, 2009

BIOGRAPHY OF DHOODAAN. Biography Of Abdulahi Ma'alim Ahmed (DHOODAAN).


Abdullahi Ma'alim Ahmed, Dhoodaan, was born in the aromatic jungles of Dollo location, in the Somali-populated war-zone Ogaden region, under the administration of the modern Federal Democratic Republic of Ethiopia, around 1935. He is the greatest and most famous Somali known poet of the last two centuries.

His early life.
Dhoodaan was seen as an unusual infant when he was born, because he had had no cooing and babbling noises during his first six months of life, as he was supposed to. This virgin character made him wonderful baby. The then little creature became miracle, and as a result of that, his nomadic parents, thought that he was a congenitally deaf and dumb kid, and worried alot about him. He became great burden on the low-scale life of the then innocent pasturalists. It was reported that he remained mute for sixteen years; using only body language - gesticulation.

But at the end of his sixteenth life span, he started speaking. The first word that heard from Dhoodaan, was a powerful poetic expression, full of high and heart-melting emotion. According to an oral statement quoted from reliable, nomadic-story-tellers; a she-camel that was so dear to Dhoodaan, was killed by a lion; and Dhoodaan, put a couple of curses on the lion, which suffered great misfortune as a result of the action.


His Educational Background.


He did not join or go to any formal elementary or primary school, apart from self-study of the Somali graphology. It is claimed that there is a Dhoodaanian script, which has got it's own unique semantics and syntax; but, little is known if it is pictogram or ideogram. All in all, it is all-agreed that Dhoodaan, has got a natural informal and non-formal education. The God-given inborn oration made him an acclaimed august.


His Role in the Somali Culture and Literature.
He is a leading, outstanding, influential, visionary and high-mentality poet, not a mere lyricist. No living Somali poet of his age, could and can dare come close to him, as he is a philosopher of the Somali arts. He is a physically perishable but morally ever-lasting dictionary of the Somali poetic myth and culture.

This dynamic and salubrious amatuer, is a born varvellous and major man. He was nicknamed Dhoodaan, and is called "Macalinka" -the teacher, on account of his unshared-chain-like aphoristic and idiomatic metaphoric language, with sophisticated theme and rich plot. He is a real traditionalist, culturalist and naturalist, with fertile and fresh emotion. Dhoodaan, is a mono-lingual and a hot critic on the Somali oral literature as well as the non-mobile social norms.


His Personality.

Dhoodaan is a central freedom-fighter with busy brain, full of productive, durable solutions. He is not that much talkative; but not an anti-social, as some narrow-minded figures think and say. He is a talented and tireless human rights activist. He prefers nationalism to tribalism; and that put him at the top position of the Somali industrial arts.


His Jacbur.

Jacbur is a Dhoodaanian narrative-like, rhymeless, witty poetry. This new kind of Somali literature, is common to Dhoodaan only. He is known as 'the founder of Jacbur'. Lots of major Somali poets, imitate him and try their hands at Jacbur today. Some of those poets that graduated from the Dhoodaanian oral school of Jacbur are: the late well-known poet and playright, Abdikadir Hisri Siad, Yamyam, and the hot, liberal, great poet, Abdi Sahid. Though, they did their best, but, it is for sure that they can't reach Him - Dhoodaan.


His Political Life.


He took up words of mass destruction and pain, against the autocratic and dictatorial regime, led by the strong junta revolitionist - the late Barre. He fearlessly opposed the gross violations of human rights committed by the heinous military administration. The iron-fist government of Barre, that said, "No freedom of thought and expression", failed to shut the mouth of Macalin-Dhoodaan. He also stood firmly against the merciless, toppled military rule of the blood-thirsty-man, Mingistu, who beheaded many Ethiopian innocent nationals.

The then Ethiopian head of state and now the exiled political divorcee, Mengistu, and the then anti-democratic ruler, Barre, branded Dhoodaan, as a persona non grata, because he said no to their manslaughtering acts and exposed out long-ranged-rock-like poetic language, that touched their hearts.

Dhoodaan, narrowly escaped from death with the help of God. And he endangered his life for the sake of his homeland, the troubled Ogaden region. He fought in the front-line and bravely took part of the past fruitless and mismanaged movements, due to his mother land.

But he is still to get the fruits of his long struggle. Many Somali wise men and women regularly listen to the poems of Dhoodaan for many reasons. He was among the co-founders of Nasrullah, a patriotic political movement, that perished years ago.


Summary.

Dhoodaan is the hero of the heroes, the poet of the poets, the creative of the creatives. He is an ocean of arature; therefore, very little is known about the real role of Dhoodaanian shape of personality.

The life of the poet had never been fully studied! Because he is born of pastural, camel-keeping community. He is an active socio-linguist and expert psycho-linguist as well as Somo-grammarian. This is not a baseless hyperbole, but it is an extensively studied research, that is grounded on reality. If one wants to know about Dhoodaan, one must closely study and examine the far central insight of the poet's idioms personifications.

It is so complex and complicated enough to understand the bilibials and plosives of Dhoodaan, as well as his diphthongs and monophthongs. Dhoodaan is the dawn and dusk of the philosophy of the Somali poetries.

He is a diplomatically one dimensional character and a common antagonist of dictatorial regimes of the region.

The life of the poet is full of tragedy and he never created a comic or romantic work as many poets usually do.

Tuesday, May 12, 2009

Sayid Maxamed Cabdule Xasan

Taariikhdiisa oo kooban Sayid Maxamed Cabdille Xasan.
Sayid Maxamed wuxuu dhashay markay taariikhdu ahayd 1856 guga la baxay ama la odhan jiray " Gobaysane" Wuxuu ahaa gu' barwaaqo ah oo dad iyo duunyo wixii dhashay hanaqaad noqdeen. Wuxuu ku dhashay baliga la yiraahdo "Sacmadeeqo" oo 7 mayl u jira Buuhoodle kana xiga dhanka waqooyi guud ahaanna dalka waxaa loo yaqaan "Nugaal". Hooyadii waxaa la odhan jirey Carra Seed Magan, Qu'aankana wuxuu ka raacday xer fadhiyi jirtey Nugaal; xarunyeeduna ahayd dooxada la yiraahdo Casuura iyo Yaaheel.

Abbaaraha 1892kii wuxuu u kacay Makka iyo Madiina; waxay israaceen 13 wadaad oo ay isku rer ahaayeen, laba gu' iyo dheeraad bay Makka iyo Madiina ku maqnaayeen; 1895kii ayaa Sayid Maxaded ku so noqday dhulka Soomaaliya wuxuuna ka so dagay xeebta magaalada "Berbara" oo markaa muslin iyo galaba aad loo deggenaa.

Waxaa la yiri markuu Sayid Maxamed doonniduu la socday ka soo degey ayaa Ingiriisku ku warsaday dekedda cashuur inuu bixiyo. "Wuxuu ugu afceliyay "Adiga yaa canshuurtii kaa qaaday markaad halkan ka soo degtay?" dabadeedna afceliyihii baa ku yiri Ingiriiskii " waa wadaad waalane inaga daa". Sidaa daraaddeed waxaa Ingiriisku ku magacaabay wadaadkii waallaa.

Dagaalkii u horreeyey

1900kii ayaa Ingiriisku col lixaadleh soo qalqaaliyey si loo damiyo dabkaas ka baxaya intuuna dhulka ku fidin, haddaba xabbadii maalintaa la riday waxay dhaceysey 20 gu' iyo intii u dhaxaysay.

Inta la hubo ama taariikhahooda la hayo 41 goobood bay Ingiriiska ku kulmeen; kuwii ugu waaweynaa ama dagaalka xumi ka dhacay waxaa ka mid ahaa kuwan;

Afbakayle waxay dhacday 3/5/1901
Fardhidin >> >> 16/7/1901
Beerdhiga >> >> 10/8/1902
Cagaarweyne >> >> 17/4/1902
Daratoole >> >> 18/4/1903
Jidbaale >> >> 10/1/1904
Ruuga >> >> 9/10/19013
Dayuuraddii >> >> 1/1919

Ingiriisku dagaaladdaa wuxuu u qaybiyay saxddex duullaan oo mid waliba socdey dhowr gu' mid walibana lahaa tabo iyo xirribo gaar ah iyo xoolo loogu tala galay, in kastoo aan guul laga gaarin.

Dadka Soomaalida markay rumi run geyday wuxuu u kala jabay labo meelood ; dad Ingiriiska raacay oo garab iyo gaashaan u noqday iyo dad daraawiish oo dagaalkii la galay.

18 gu' markii dagaalkii socday, habeen iyo dharaarna laysku aloolna, labada geesoodna lugu hoobtay, dad iyo duunyana lugu caydhoobay, daraawiishina ku lugabaxsatay buuraha Ceerigaabo iyo arladaas badyarada Cadmeel ujeedadda ayaa Ingiriisku arini ku caddaatay, dabadeedna talo wuxuu ku goostay in daraawiish dayuurado lugula dagaallamo mooyaane aan si kale waxba lagaga qaban Karin.

1919 bishii Janaayo ayaa Ingiriisku Daraawiish kaga so duulay cir iyo dhul, bad iyo bari intaba. Siddeed (8) dayuuradood oo ugu horreeyey waxay duqeeyeen Mirashi, Jiidali iyo Baran, meelahaasoo Daraawiishtu qalcado ku lahayd. Ceeldheer meesha la yiraahdo ayaa lugu so riday dayuurad sideeddii dayuuradood oo ugu horreyey ka mid ahayd, maalintii dambena Taleex bay ku duuleen inkastoo bamkii waxba ka tari waayey.